Bedreiging

In 2020 hebben wij aan den lijve kunnen voelen hoe het is een deel van onze vrijheid in te leveren. Alleen sommige ouderen onder ons hadden dat eerder meegemaakt. Zij dachten wellicht terug aan de Tweede Wereldoorlog, toen een zichtbare vijand ons de vrijheid ontnam. In 2020 was het een onzichtbare bedreiging die ons inperkte: van medio maart tot het einde van het jaar (en daarna ook nog). Je kunt zeggen dat wij in die maanden allemaal op het belang, de waarde en het geluk van vrijheid zijn gewezen. Maar, we hadden ons de viering heel anders voorgesteld.

En toch, een heleboel ging wel door. Binnen de provincie Zuid-Holland is op mijn initiatief door een grote groep mensen hard gewerkt  aan een breed en interessant programma. Met als motto: herdenken, vieren en koesteren. Herdenken van hen die vielen en wat er is gebeurd, vieren dat we in vrijheid mogen leven en die situatie, die niet vanzelfsprekend is, koesteren en dus proberen in stand te houden.

Er was voor het programma een fors bedrag beschikbaar gesteld door Provinciale Staten, inclusief ruim 600.000 euro voor lokale initiatieven om 75 jaar vrijheid te vieren. Voor veel van deze initiatieven betekende corona weliswaar uitstel, maar geen afstel.

Foto’s

In de provincie Zuid-Holland is, net als in de 11 andere provincies, een zoektocht gestart naar verborgen foto’s uit archieven en van zolders. Dat leverde veel indrukwekkende en ontroerende foto’s op, waarvan de honderd meest imponerende in een boek zijn samengebracht. In het kader van 75 jaar Verenigde Naties (in oktober 2020) is een onderzoek gedaan naar verhalen en foto’s van militairen die als blauwhelmen hebben gediend.

In mei 2020 heeft de provincie Zuid-Holland een gedenkboek uitgegeven met als titel ‘De bevrijding volgens ooggetuigen’. Een indrukwekkend relaas van 45 Zuid-Hollanders die erbij waren op 5 mei of op 15 augustus 1945 en die na jaren van spanning en onzekerheid het euforische gevoel van herwonnen vrijheid konden ervaren. Dit boek is een waardevol document, want straks zijn er geen mensen meer die het ons persoonlijk na kunnen vertellen.

Digitale vrijheid

Nog voor de lockdown en alle beperkingen organiseerde de provincie Zuid-Holland in samenwerking met de Hogeschool Rotterdam een interessant symposium over digitale vrijheid. Want, hoe vrij zijn wij eigenlijk als Facebook, Google en andere techreuzen misschien wel meer van ons weten dan onze eigen familie en daar ook zonder dat wij er erg in hebben, gebruik van maken? En dat, om het voorzichtig te zeggen, niet per se in ons voordeel. Dan is de vraag: hoezo privacy, hoezo vrijheid? Ik vind het een onprettig idee als organisaties mij volgen of als overheden mij digitaal beoordelen, zoals elders in de wereld al gebeurt. Met ‘digitale vrijheid’ heeft Zuid-Holland in het jaar van 75 jaar vrijheid een belangrijk thema beter op de kaart gezet en hopelijk ook hoger op de agenda. Ik zeg altijd: systemen zijn er voor de mens en niet andersom!

Stelling: ‘Vrijheid is niet vanzelfsprekend.’

Dat is een stelling die ik met overtuiging bevestigend beantwoord. Als je, zoals ik, je hele bestaan niet anders gewend bent dan het leven in vrijheid, dan zou je wel eens kunnen denken dat het vanzelfsprekend is of dat een ander er wel voor zal zorgen. Als je even nadenkt, weet je dat het anders is. Kijk naar de wereld om ons heen, op vele plekken staan vrijheid en vrede onder grote druk of bestaan ze zelfs niet. Het is geen vanzelfsprekendheid: vrijheid en vrede, democratie en rechtsstaat zijn kwetsbaar. Daar moeten wij ons voor inzetten, daar moeten we aan werken, juist in een wereld die zo snel verandert en waar de ene crisis de andere overlapt, waar feiten er steeds minder toe lijken te doen en waar mensen, vaak ongemerkt via digitale kanalen, tegen elkaar worden opgezet.