Ervaringsdeskundigen

Bij de provincie Zuid-Holland hadden we ook voor de coronacrisis al de mogelijkheid om via MS Teams te werken. Alleen, bijna niemand deed dat. Tot we allemaal thuis kwamen te zitten. Inmiddels zijn we ervaringsdeskundigen in digitaal werken. Dat geldt voor ambtenaren, maar ook voor Gedeputeerde Staten en de Statenleden, die bijna alle vergaderingen ook vanuit huis hebben gedaan. Ik moet zeggen dat het wel erg efficiënt is, zo’n videovergadering, maar ook vermoeiend en zeker als het de hele dag maar door gaat. Dan wordt een mens het wel eens zat om steeds te moeten kijken naar negen bewegende pasfoto’s.

Feit is dat het digitale werken bij de provincie (en elders) heel goed is gegaan. Daar zijn terecht complimenten voor gemaakt naar alle medewerkers, door de leidinggevenden en ook door de gedeputeerden en mijzelf. Ik ben erg blij te constateren dat het werk gewoon door kon gaan en er geen zaken ‘uit onze handen zijn gevallen’. Sprekend over het ‘nieuwe normaal’: meer thuiswerken en digitaal vergaderen hoort daar vast bij. Hopelijk in een mix met elkaar echt ontmoeten, want dat we elkaar veel minder tegenkwamen, is natuurlijk een groot minpunt geweest in 2020. Ook voor mij. Ik was ambtshalve op bepaalde momenten wel in het provinciehuis, maar wat was het daar stil.

Digitaal

In dit Jaaroverzicht is een overzicht van activiteiten uit mijn agenda opgenomen. Inclusief de locatie waar een en ander zich afspeelde. Dit jaar staat er bij heel veel afspraken dat ze ‘digitaal’ waren. Zelfs ambtsbezoeken aan gemeenten zijn op die manier verlopen. Digitaal betekent dus dat ik die activiteit vanuit huis of soms vanuit mijn kamer in het provinciehuis heb gedaan. Opvallend is de toename van het aantal ‘digitale’ activiteiten vanaf maart, het teruglopen ervan in de zomer en het weer aantrekken vanaf september. Precies het verloop van de pandemie.

Ik ben sinds januari 2014 commissaris van de Koning in Zuid-Holland en nooit eerder was er een jaar, waarin ik zoveel avonden thuis was, samen met mijn vrouw. Zij kookt heerlijk en gezond. Omdat bewegen voor thuiswerkers erg belangrijk is, hebben we heel veel gewandeld en kwam ik ook weer aan sporten toe. Ook het aantal vrije weekenden was een stuk hoger dan in andere jaren. Een prettige bijkomstigheid.

Er zijn in het afgelopen jaar ook bijeenkomsten geweest die (soms wettelijk) niet anders konden doorgaan dan fysiek. Ik denk daarbij aan de uitreiking van predicaten, enkele vergaderingen van Provinciale Staten in de Ridderzaal, een aantal gemeenteraadsvergaderingen dat ik heb bijgewoond en de burgemeestersbeëdigingen. Allemaal met strikte inachtneming van de regels en vaak op speciale locaties. Zo kwamen we bijvoorbeeld bij elkaar in het gigantisch ruime Atrium van het stadhuis van Den Haag om burgemeester Jan van Zanen welkom te heten en waren we in de Goede Herderkerk van Zoeterwoude, waar burgemeester Fred van Trigt werd beëdigd.

Burgemeesters

In dit coronajaar stonden er ook hele nieuwe of extra afspraken in mijn agenda. Meer dan in andere jaren voerde ik overleg met de veiligheidsregio’s. In een ander thema in dit jaaroverzicht ga ik daar verder op in. In die veiligheidsoverleggen trof ik vaak de burgemeesters van de grote steden in hun rol als voorzitters van de veiligheidsregio’s. Om, in tijden waarin netwerkbijeenkomsten ontbreken, de contacten met de burgemeesters in kleinere gemeenten te onderhouden heb ik een aantal speciale (corona)bijpraatsessies, met koffie, georganiseerd. Dat waren zeer nuttige en gewaardeerde bijeenkomsten, die deels fysiek en deels digitaal zijn gehouden.

Heel specifiek waren de werkbezoeken die ik heb afgelegd aan door de coronacrisis getroffen bedrijven, instellingen en organisaties. Zo was ik bijvoorbeeld bij een tuinbouwbedrijf, een museum en in een groot ziekenhuis. Deze bezoeken waren indrukwekkend. In dit Jaaroverzicht is daarom een speciaal hoofdstuk Coronabezoeken opgenomen, met meer informatie en beeld.

Hoe verder?

Direct na de uitbraak van de coronacrisis is binnen de provincie actie ondernomen om in te spelen op de gevolgen en na te denken over de vraag ‘hoe verder na corona’. Voor mij als commissaris was hierbij een aansturende rol weggelegd.

Gedeputeerde Staten hebben via gedetailleerde rapportages aan Provinciale Staten (en daarmee aan de buitenwereld) gemeld op welke manier de provincie Zuid-Holland heeft bijgedragen aan het opvangen van de negatieve gevolgen van de pandemie. Veel van deze concrete maatregelen lopen uiteraard ook in 2021 nog door.

De provincie heeft samen met InnovationQuarter, de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag en de Economic Board Zuid-Holland de impact van de crisis op de verschillende sectoren van de Zuid-Hollandse economie via de Coronamonitor Zuid-Holland in beeld gebracht. Deze monitor vormt de basis voor maatregelen, maar bijvoorbeeld ook voor gerichte lobby richting het Rijk. Er is hard gewerkt aan een Groeiagenda voor Zuid-Holland, deels als antwoord op de economische problemen als gevolg van de coronacrisis en deels als richtinggevend plan voor de toekomst van Zuid-Holland. De belangrijke Groeiagenda is als apart thema in dit Jaaroverzicht opgenomen.

Maatregelen

Vanaf het begin van de pandemie was het doel lopende projecten en aanbestedingen in de economie, maar ook als het gaat om natuur en recreatie, zoveel mogelijk door te laten gaan. Extra aandacht werd gericht op startende bedrijven, het openbaar vervoer, het midden- en kleinbedrijf en de tuinbouwsector. Voor die laatste sector is een toekomstscenario gemaakt.

De coronacrisis leidt mogelijk tot vertraging in de woningbouw in Zuid-Holland. Een aantal maatregelen is genomen, zoals verhoging van het subsidieplafond van de Subsidieregeling spreiding sociale woningbouw regio Rotterdam. Zuid-Holland heeft zogenoemde woon-werkakkoorden gesloten met gemeenten. Deze afspraken gaan over verstedelijking en economie en hebben als doel versnelling van de woningbouw tot stand te brengen.

Om de culturele sector in Zuid-Holland te steunen in de coronatijd is - mede op initiatief van Provinciale Staten - een subsidieregeling voor noodsteun opgesteld. Ook is er een fonds ter ondersteuning van de lokale journalistiek gekomen.

Uiteraard is er ook veel aandacht geweest voor de (financiële) gevolgen van de pandemie voor gemeenten. Er is sprake van extra kosten voor gemeenten, terwijl de economische crisis leidt tot minder inkomsten. De exacte gevolgen komen nog beter in beeld. De provincie steunt de gemeenten richting Rijksoverheid, zonder concessies te doen aan de beoordeling van de financiële weerbaarheid van de gemeenten.

Scenario's

In de loop van 2020 zijn op mijn initiatief in Gedeputeerde Staten meerdere sessies gehouden, waarin de toekomst na corona en de rol van de provincie Zuid-Holland daarbij aan de orde kwam. Op voorstel van Gedeputeerde Staten hebben Provinciale Staten een provinciale begroting 2021 vastgesteld, waarin rekening is gehouden met de gevolgen van de coronacrisis. Niet alleen omdat de ambities van Zuid-Holland worden beïnvloed, maar zeker ook vanwege de onzekere effecten van de pandemie.

Binnen Zuid-Holland zijn in 2020 verschillende scenario’s voor de korte en de langere termijn na de coronacrisis uitgewerkt. Die scenario’s combineren door corona gestimuleerde zaken als het thuiswerken en een herwaardering van de natuur en de leefomgeving met de grote uitdagingen die in feite al op ons bord lagen, zoals de verdergaande digitalisering, de energietransitie en vooral de klimaatcrisis. De vraag ‘hoe verder na corona’ zal ons nog wel even bezig houden.

Stelling:
‘De coronacrisis biedt de samenleving de kans meerdere problemen integraal aan te pakken.’

Als iets duidelijk is geworden in 2020 is dat onze samenleving heel kwetsbaar is en fors uit het lood kan raken bij een crisis. Corona hadden we voor 2020 nog niet op ons netvlies, andere crises wel, zoals de stikstofproblematiek, de energietransitie, de democratie onder druk en de klimaatverandering. Natuurlijk willen we na corona onze economie weer op peil brengen, mensen aan het werk krijgen en het goede leven oppakken. Hier ligt de kans en dit is het moment om op dat pad naar herstel volop te investeren in de uitdagingen die op ons afkomen. Die zijn zeker niet alleen economisch. Dit is ook het moment om het met elkaar te hebben over sociale spanningen en (de veel besproken) toenemende ongelijkheid, binnen landen en tussen landen. Ook is het belangrijk ons consumptiegedrag kritisch te bezien. Dus, niet terug naar het oude normaal, maar wel vooruit naar duurzame ontwikkeling van samenleving en economie.